Καρκίνος των Οστών, Οστεοσάρκωμα, Σάρκωμα Ewing, Χονδροσάρκωμα. Ποια τα συμπτώματα του καρκίνου των οστών;

Αλέξανδρου Γιατζίδη

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Οι καρκίνοι που ξεκινούν απ’ τα οστά λέγονται πρωτογενείς καρκίνοι των οστών. Παρουσιάζονται κυρίως στα άνω και κάτω άκρα αλλά μπορούν να εμφανιστούν σ’ οποιοδήποτε οστούν του σώματος. Τα παιδιά και οι νέοι εμφανίζουν πιο συχνά καρκίνο των οστών σε σύγκριση με τους ενήλικες.  

Οι περισσότεροι όγκοι των οστών είναι καλοήθεις. Σε μερικές όμως σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να είναι κακοήθεις.

Οι πρωτογενείς καρκίνοι των οστών λέγονται σαρκώματα. Υπάρχουν διάφοροι τύποι σαρκωμάτων. Καθένα εμφανίζεται σε διαφορετικό είδος οστίτη ιστού. Τα πιο συνηθισμένα είναι το οστεοσάρκωμα, το σάρκωμα Ewing και το χονδροσάρκωμα.  

• Το οστεοσάρκωμα είναι ο συχνότερος πρωτοπαθής κακοήθης όγκος των οστών στα παιδιά. Το 75% των οστεοσαρκωμάτων απαντούν σε ηλικίες μεταξύ 10-25 ετών και το 86% αφορά τα μακρά οστά. Οι άνδρες προσβάλλονται πιο συχνά απ’ τις γυναίκες. Το οστεοσάρκωμα ξεκινά συχνά στα άκρα των οστών απ’ όπου παράγεται νέος οστίτης ιστός καθώς μεγαλώνει το νεαρό άτομο. Συνήθως προσβάλει τα μακρά οστά των άνω και κάτω άκρων. 
• Το σάρκωμα Ewing. Ο καρκίνος αυτός προσβάλλει παιδιά και έφηβους. εκδηλώνεται συνήθως στις ηλικίες μεταξύ 10 και 20 ετών. Είναι πιθανόν ότι ο καρκίνος αυτός αρχίζει από ανώριμα κύτταρα του μυελού των οστών. Εντοπίζεται συνήθως στο μέσο τμήμα (διάφυση) των μακρών οστών. Συνήθως προσβάλει οστά της λεκάνης, και τα μακρά οστά του μηρού και του βραχίονα. Επίσης εμφανίζεται στις πλευρές.
• Το χονδροσάρκωμα απαντάται κυρίως στους ενήλικες. Αυτό το είδος όγκου σχηματίζεται στους χόνδρους, στον ελαστικό ιστό πλησίον των αρθρώσεων.
• Άλλοι τύποι καρκίνου των οστών είναι τα ινοσαρκώματα, σι γιγαντοκυτταρικοί όγκοι των οστών και τα χονδρώματα. Αυτές οι σπάνιες περιπτώσεις καρκίνου συνήθως προσβάλουν άτομα ηλικίας άνω των 30 ετών. 

Περίπου 15-20% των παιδιών με οστεοσάρκωμα έχουν μεταστάσεις τη στιγμή της διάγνωσης – συνήθως στους πνεύμονες και τα οστά. Τα σαρκώματα Ewing είναι δυνατόν να δώσουν μεταστάσεις και στο μυελό των οστών.

Οι καρκίνοι που ξεκινούν απ’ τα οστά είναι αρκετά σπάνιοι. Αντίθετα, δεν είναι ασυνήθιστο να εξαπλωθεί καρκίνος από άλλα μέρη του σώματος στα οστά. Όταν συμβεί αυτό, η ασθένεια δεν λέγεται πλέον καρκίνος των οστών. Κάθε τύπος καρκίνου παίρνει το όνομά του απ’ το όργανο ή τον ιστό του σώματος από τον οποίο ξεκίνησε. Η θεραπεία του καρκίνου που έχει εξαπλωθεί στα οστά εξαρτάται από το σημείο στο οποίο πρωτοεμφανίστηκε και απ’ το βαθμό της επέκτασής του. 

Οι καρκίνοι που εμφανίζονται στους μυς, στο λιπώδη ιστό, στα νεύρα, αγγεία και σ’ άλλους τύπους συνδετικού και ερειστικού ιστού του σώματος λέγονται σαρκώματα των μαλακών μορίων. Μπορούν να προσβάλουν και παιδιά και ενήλικες. 

Λευχαιμία, πολλαπλούν μυέλωμα και λέμφωμα είναι καρκίνοι που προέρχονται από κύτταρα που παράγονται στο μυελό των οστών. Είναι διαφορετικού είδους ασθένειες, και όχι καρκίνοι των οστών.  

Οι πρωτογενείς όγκοι που ”δίνουν” μεταστάσεις στα οστά είναι κατά κύριο λόγο πέντε: προστάτης, μαστός, πνεύμονες, νεφροί και θυρεοειδής αδένας. Οι κυριότερες περιοχές του οστικού συστήματος που προτιμώνται από τους πρωτογενείς όγκους για μεταστάσεις είναι η σπονδυλική στήλη, η πύελος, οι πλευρές, το μηριαίο και το βραχιόνιο οστό. Στη σπονδυλική στήλη, το 94% των μεταστάσεων βρίσκεται εκτός του νωτιαίου μυελού, ενώ μόλις το 6% βρίσκεται εντός του σπονδυλικού σωλήνα και εντός του νωτιαίου μυελού.

Οι μεταστάσεις των οστών έχουν δυστυχώς μία πλειάδα επιπλοκών για τον οργανισμό. Οι βασικότερες είναι ο πόνος, τα παθολογικά κατάγματα, η υπερασβεστιαιμία, η νευρολογική βλάβη και η αναιμία, συνήθως σε συνδυασμό με θρομβοπενία. 

Ποια τα συμπτώματα του καρκίνου των οστών;

Τα συμπτώματα του καρκίνου των οστών συνήθως εξελίσσονται αργά. Εξαρτώνται απ’ το είδος, τη θέση και το μέγεθος του όγκου. Ο πόνος είναι το πιο συχνό σύμπτωμα του καρκίνου των οστών. Πολλές φορές ένα σκληρό, ελαφρά ευαίσθητο εξόγκωμα στο οστό μπορεί να ψηλαφηθεί κάτω απ’ το δέρμα. 

Κάποτε, ο καρκίνος των οστών παρεμποδίζει τις φυσιολογικές κινήσεις των αρθρώσεων. Ο καρκίνος των οστών μπορεί να προκαλέσει κατάγματα στα οστά.  

Τα παραπάνω συμπτώματα δεν είναι σίγουρα σημεία καρκίνου. Μπορεί να προκαλούνται από άλλα, λιγότερο σοβαρά προβλήματα. Μόνο ένας γιατρός μπορεί να διαγνώσει με σιγουριά.  

Άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με όγκους των οστών είναι:

• Πυρετός

• Ιδρώτες

• Ασυνήθιστο πρήξιμο γύρω από ένα κόκκαλο

• Χωλότητα

Πως γίνεται η διάγνωση του καρκίνου των οστών;

Η κλινική εξέταση θα συμπληρωθεί από απεικονιστικές εξετάσεις όπως ακτινογραφίες, αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Οι αναλύσεις αίματος και ούρων μπορούν να δώσουν πληροφορίες σε σχέση με μια γενικευμένη νόσο που έχει επηρεάσει και τα οστά. Επίσης μπορεί να δώσει ενδείξεις κατά πόσο ο καρκίνος των οστών έχει επηρεάσει άλλα συστήματα του οργανισμού. Οι ακτινογραφίες μπορούν να δείξουν η θέση, το μέγεθος και το περίγραμμα ενός όγκου των οστών. Στις ακτίνες-Χ, οι καλοήθεις όγκοι συνήθως μοιάζουν στρογγυλοί και λείοι, με ομαλά όρια. Οι καρκίνοι των οστών συνήθως έχουν παράξενα σχήματα με ασαφή όρια.  

Εάν οι ακτίνες - Χ δείξουν έναν πιθανό καρκίνο, τότε μπορούν να γίνουν μερικές απ’ τις ακόλουθες εξετάσεις. Αυτές οι εξετάσεις θα δείξουν εάν ο όγκος έχει ήδη αρχίσει να εξαπλώνεται.  Σπινθηρογράφημα οστών: περιγράφει το μέγεθος, το σχήμα και τη θέση των παθολογικών περιοχών στα οστά. Ένα μικρό ποσό ραδιενεργού υλικού εισάγεται στην κυκλοφορία και ανιχνεύεται με τη βοήθεια ενός ειδικού οργάνου που ονομάζεται scanner (= ανιχνευτής).

Αξονική τομογραφία (CT ή CAT scan): είναι μια εξέταση βασιζόμενη στις ακτίνες-Χ η οποία δίδει λεπτομερείς εικόνες εγκάρσιων τομών του σώματος. Οι εικόνες αυτές συντίθενται με τη βοήθεια ηλεκτρ. υπολογιστή.

Η Μαγνητική Τομογραφία (MRI) επίσης συνθέτει λεπτομερείς εικόνες εγκάρσιων και επιμήκων τομών του σώματος. Η Μαγνητική Τομογραφία χρησιμοποιεί έναν ισχυρότατο μαγνήτη συνδεδεμένο με ηλεκτρ. υπολογιστή.

Οι αγγειογραφίες είναι ειδικές ακτινογραφίες των αγγείων. Μια χρωστική που ανιχνεύεται με ακτίνες-Χ εισάγεται στην κυκλοφορία του αίματος, οπότε τα αγγεία διαγράφονται λεπτομερέστερα. Η εξέταση αυτή βοηθά και στη μελέτη της διαδικασίας της χειρουργικής επέμβασης.

Η βιοψία είναι σημαντικότατο βήμα για τη διάγνωση και σχεδόν πάντα πρέπει να προηγείται της θεραπείας.  Κατά τη βιοψία λαμβάνονται μικρά τεμάχια από τον όγκο. Αυτό μπορεί να γίνει με βελόνα ή με χειρουργική επέμβαση. Εάν βρεθεί καρκίνος, ο παθολογοανατόμος μπορεί να διαγνώσει τον τύπο του καρκίνου (σαρκώματος) και να κρίνει εάν θα αναπτυχθεί αργά ή γρήγορα. Η εμπειρία του Ιατρού δεν είναι αρκετά σημαντικός λόγος έτσι ώστε να μην διενεργηθεί. Η βιοψία μπορεί να είναι είτε ανοικτή είτε κλειστή με την τελευταία να κερδίζει συνεχώς έδαφος. Σαν κλειστή θεωρείται η βιοψία που διενεργείται με ειδική βελόνη βιοψίας η οποία έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει ιστοτεμάχιο το οποίο συλλέγεται σε ειδικό δοχείο φορμόλης. Η βιοψία με βελόνη (needle biopsy) μπορεί να κατευθύνεται με τη βοήθεια φορητού ακτινοσκοπικού μηχανήματος (C-ARM guided), με καθοδήγηση από αξονικό τομογράφο (CT – guided) ενώ στα μαλακά μόρια μπορεί να χρησιμοποιηθεί η καθοδήγηση από υπερηχογάφο (U.S. – guided). Δεν συνιστώνται οι τυφλές βιοψίες, οι βιοψίες σε εξωτερικά ιατρεία και βέβαια βιοψίες που δεν ακολουθούν τις γραμμές των χειρουργικών προσπελάσεων έτσι ώστε να ενέχεται κίνδυνος παραμονής μολυσμένης περιοχής μετά την χειρουργική αφαίρεση του όγκου. 

Η ιστολογική εξέταση του δείγματος της βιοψίας, επιτρέπει την αναγνώριση του είδους του συγκεκριμένου όγκου. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που παρουσιάζονται δυσκολίες στην κατάταξη των όγκων των οστών και για το λόγο αυτό συχνά χρειάζονται και δεύτερες γνώμες από άλλα εξειδικευμένα κέντρα.

Εάν τεθεί διάγνωση καρκίνου των οστών, είναι αναγκαίο να γνωρίζει ο γιατρός ακριβώς το σημείο που βρίσκεται και εάν έχει εξαπλωθεί απ’ το αρχικό του σημείο εμφάνισης. Αυτή η πληροφορία είναι πολύ αναγκαία για τον προγραμματισμό της θεραπείας. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων, ακτινογραφιών, τομογραφιών και της βιοψίας χρησιμοποιούνται στη σταδιοποίηση του καρκίνου. Το στάδιο του καρκίνου δείχνει εάν η ασθένεια έχει εξαπλωθεί και την ποσότητα του ιστού που έχει προσβληθεί.  

Ποια είναι η θεραπεία του καρκίνου των οστών;

  

Οι γιατροί συνυπολογίζουν έναν αριθμό παραγόντων για ν’ αποφασίσουν την καλύτερη θεραπεία για τον καρκίνο των οστών. Ανάμεσα σ’ αυτούς είναι ο τύπος, η θέση το μέγεθος και η έκταση του όγκου, όπως επίσης και η ηλικία του ασθενούς και η κατάσταση της υγείας του. Ο γιατρός θα δημιουργήσει ένα σχέδιο θεραπείας που να προσαρμόζεται στις ανάγκες του ασθενούς.  

Η θεραπεία των οστικών όγκων είναι κυρίως χειρουργική. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις η χειρουργική συνδυάζεται τόσο με χημειοθεραπεία όσο και ακτινοθεραπεία ανάλογα με το είδος του όγκου.

Υπάρχουν διάφοροι συνδυασμοί χημειοθεραπευτικών φαρμάκων τα οποία συνεχώς εμπλουτίζονται και μπαίνουν στη φαρέτρα του ογκολόγου σαρκωμάτων με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας αλλά και συνδυασμοί της ίδιας της χημειοθεραπείας με τη χειρουργική.

Η χημειοθεραπεία μπορεί να είναι είτε προεγχειρητική, είτε μετεγχειρητική ή όπως συνήθως και τα δύο. Η ακτινοθεραπεία επίσης μπορεί να συνδυαστεί με τις άλλες δύο θεραπείες.

Η χειρουργική θεραπεία έχει αναπτυχθεί πολύ τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Παλαιότερα οι εγχειρήσεις ακρωτηριασμού ήταν το διεθνές standard. Πλέον η χειρουργική διάσωσης άκρων είναι αυτή που έχει επικρατήσει παγκοσμίως. Υπάρχουν πλέον διαθέσιμες πολλές τεχνικές αφαίρεσης του οστικού τμήματος στο οποίο αναπτύσσεται ο όγκος και αντικατάστασής του με μόσχευμα ή με πρόθεση έτσι ώστε να μη χάνεται η λειτουργικότητα του άκρου που υποβάλλεται στην επέμβαση και ο ασθενής να παραμένει δραστήριος και λειτουργικός. Επίσης έχουν αναπτυχθεί κλίμακες βαθμολόγησης (scores) των αποτελεσμάτων αυτών των χειρουργικών επεμβάσεων όπως το TESS και το MSTS scores.

Διαβάστε επίσης

• Σε ποιες παθήσεις αυξάνεται και σε ποιες μειώνεται η αλκαλική φωσφατάση; Πόσο σημαντική είναι η παρακολούθησή της;
• Ο καρκίνος του πνεύμονα συχνά δεν παρουσιάζει συμπτώματα παρά μόνο αφού φτάσει σε προχωρημένο στάδιο
• Σε ποιες παθήσεις διογκώνονται οι λεμφαδένες; Πότε και γιατί θα πρέπει να αφαιρούνται;